Doğukan KARADAĞ Siber Güvenlik Uzmanı
Herkese merhaba. Ben Doğukan. Bir blog içeriğine girizgah yaparken neden kendimi tanıtıyorum dersiniz? Diğer yazılarımı takip edenler tahmin edecektir ki, anlatım yapacağım konuları örneklerle ve özellikle gerçek hayattan alıntılarla anlatmayı severim. Evet, girişte sizi selamlayıp, kendimi tanıttım(aslında sadece ismimi verdim 🙂 ). Peki, bilgisayar sistemleri de birbirlerine selam verip, etkileşim kurabilir mi? Sorunun yanıtı aşikar bir gerçek.
Peki, neye göre, nasıl ve hangi seviyede iletişim oluyor? Tam da bu noktada standart bir yaklaşım sunan model devreye girmektedir. İçeriğimin başlığından da tahmin edebileceğiniz üzere bu model, OSI modelidir. Bazı konular vardır ki, kitabına/kuralına göre davranmak gerekir. İşte bu model de ağ mimarileri için kavramsal bir çerçeve niteliğindedir. Öyleyse gelin birlikte ‘OSI modeli nedir’ diyerek araştırmacı ruhumuzu canlandıralım.
OSI Modeli Nedir?
Türkçe karşılığı ile Açık Sistem Bağlantısı(Open System Interconnection) anlamına gelmektedir. Peki, neden “açık sistem” olarak belirtilmiş? Rica etsem, tahmin yürütebilir misiniz? Ben henüz öğrencilik yıllarımda iken ilk kez “açık kaynak – open source” terimini Linux aracılığıyla keşfetmiştim. OSI’nin açık sistemi(open system) de benzer bir olguyu ifade etmektedir. Özetle, herhangi bir satıcısı veya dağıtıcısı olmayan herkese açık olarak sunulan bir modeldir. Ağ iletişim standartlarını oluşturma kavramını temsil etmektedir.
Hazır OSI modelinin isminin nereden nasıl geldiğine değinmişken, genel kültür olması açısından kısaca tarihine de değinelim mi? Spesifik olarak bir tarih vermek gerekirse OSI’nın son standardı 1984 yılında tanıtılmıştır. Bu süreç 70’lerin sonundan başlayarak devam etmiştir. Peki, açık sistem demiştik, kim(ler) bu modelin tanıtımını yaptı? ‘Technical Committee 97’ enformasyon tarafından ortaya konulmuştur. Bu topluluk, o zamanların önde gelen telekomünikasyon ve bilgisayar şirketlerinin temsilcilerinden oluşmaktadır. Bu sayede bir nevi modern network’e geçişin de süreci başlamış oldu diyebiliriz.
OSI modelinin temel amacı; ağ mimarisi anlamak ve çözümlemek, sorunları gidermek için nasıl aksiyon alınacağını belirlemek ve tüm bunları görsel bir çerçevede bizlere sunmaktır. Daha yalın bir tanımla, iki cihaz arasındaki iletişimin tanımlanmasıdır. Tabii, bu iletişimi segmente ederek, her bir katman için ayrı ayrı nitelikler belirlenmiştir. 7 katmandan oluşmaktadır.
OSI Modeli Neden Önemlidir?
Bazılarının okuyunca şaşıracağı bir bilgi vermek istiyorum. Sizce modern internet dünyası, OSI modelini kullanıyor mu? Modern internet, TCP/IP modelini baz almaktadır. Ancak! OSI modelinin temeli, ağ mimarilerini anlamlandırma üzerine geliştirildiğinden, TCP/IP modeli de OSI modeli üzerinden itimat görür.
Sizce önemli olan problemi herhangi bir şekilde çözüme ulaştırmak mı yoksa sorunu anlayıp ona göre aksiyon almak mı? Bence ikinci seçenek hem bireysel hem de sektör içerisinde daha kabul gören olmalıdır. Tam da bu noktada OSI modeli, hem fiziksel kablolama da hem de iletişim problemlerinde, sorunun kaynağını anlamlandırmak için 7 katmana segmente eder. Yaşanan sorunun 7. katmanda veya 1. katmanda olması bu anlamda önemini yitirecektir. Çünkü OSI modeline hakim olan bir network uzmanı, iletişimin hangi aşamasında sorun olursa olsun, görsel çerçevede bunun çözümü için hangi aksiyonları alabileceğini planlayacaktır.
Öyleyse OSI’nin bu 7 katmanını anlamak için keşfetmeye başlayalım.
OSI Modeli Katmanları
Katmanların anlatımına geçmeden evvel şu hususu bilmenizde fayda var. OSI, barındırdığı 7 katman içerisinde 2 kategoriye ayrılır. Bunlar;
- Alt Katmanlar(Fiziksel, Veri, Ağ,)
- Üst Katmanlar(Taşıma, Oturum, Sunum, Uygulama)
Şeklindedir. Alt katmanlar, verinin fiziksel iletimi ile alakalı iken üst katmanlar, yazılım uygulamaları ve son kullanıcı(internette gezinen her birimiz) arasındaki iletişimi baz almaktadır.
1. Fiziksel Katman
İsminden de anlaşılacağı üzere cihazlar arasındaki fiziksel bağlantı ile ilgilenmektedir. Bitlerin ağ ortamı üzerinden nasıl iletilmesi gerektiğini belirlemektedir. OSI’nin ilk katmanıdır. Aklınızda kalması için zihninizde şöyle bir eşleştirme yapabilirsiniz; fişe takmadan televizyonu çalıştıramazsınız. Buradaki fişi, “kablo” olarak düşünün. Çünkü kablolar, OSI’nin fiziksel katmanında çalışmaktadır.
Fiziksel katmanda çalışan teknoloji ve araçları da listeleyelim;
- Teknolojiler: Ethernet, USB, Bluetooth
- Araçlar: Network kabloları, konnektörler-bağlayıcılar, HUB’lar(en bilinen)
2. Veri Bağlantı Katmanı
Bu katmanda çerçeve oluşturma ve aynı ağdaki cihazların veri akışı kontrol edilmektedir. Veri bağlantı katmanı, aynı zamanda kendi içerisinde 2 alt katmana ayrılmaktadır;
- Medya Erişim Kontrolü(MAC-Media Access Control)
- Mantıksal Bağlantı Kontrolü(LLC-Logical Link Control)
- Teknolojiler: Ethernet, Wi-Fi, PPP(Point to point protocol(uçtan uca)
- Araçlar: Switch, Bridges, NIC(Network Interface Card)
3. Ağ Katmanı
Bu katman üzerinde veriler, paketler halinde taşınmaktadır. Amacı, veri paketinin iletilmesini ve yönlendirilmesini sağlamaktır. Yönlendirmeden(routing) bahsetmişken, Router, ağ katmanı üzerinde çalışmaktadır. Bu katman, aynı zamanda mantıksal adreslemeyi yönetmektedir. Yani, IP adreslerini, fiziksel adreslere(MAC) bu katmanda dönüştürülmektedir.
- Protokol & Teknolojiler: IP, ICMP, OSPF, RIP
- Araçlar: Router, Layer 3 Switchler
4. Taşıma Katmanı
Birkaç paragraf yukarıda alt katmanlar ve üst katmanlar olarak ayrımdan bahsetmiştim. Bu katman, 7 katmanın alt ve üst arasındaki köprü niteliğindedir. Veriler, burada segmentler halinde taşınmaktadır. Verinin uçtan uca iletilmesini sağlamaktadır. Keza kaybolan veya bozulan verilerin yeniden iletilmesini de gerçekleştirmekle yükümlüdür.
2 ana taşıma protokolü; TCP ve UDP’dir.
- Protokol & Teknolojiler: TCP, UDP, SPX.
- Araçlar: Gateway, Layer 4 Firewall.
5. Oturum Katmanı
Bu katman, birden fazla cihazla iletişim halinde iken hangisine (doğru olarak) ne yanıt döneceğini bilmekle sorumludur. Hadi gerçek hayatla bağdaştıralım. Örneğin, 3 arkadaşınızla bir kafede oturuyorsunuz. Atilla tarih hakkında, Oğuzhan girişimcilik, Mete de siber güvenlik hakkında size sorular soruyor. Siz de doğal olarak Atilla’ya tarihle ilgili yanıt, Mete’ye siber güvenlikle ilgili yanıt dönersiniz değil mi? İşte oturum katmanı da tam olarak bunu yapmakla mükelleftir.
- Protokol & Teknolojiler: NetBIOS, RPC, Sockets.
- Fonksiyonlar: Oturum yönetimi, diyalog/iletişim kontrolü
6. Sunum Katmanı
Veriyi, bir sonraki katman olan uygulama katmanı ile alt katmanlar arasında çevirmektedir. Bununla birlikte veri sıkıştırma, veri şifreleme ve format dönüştürme işlemleri de sunum katmanı üzerinde gerçekleşmektedir.
- Protokol & Teknolojiler: SSL/TLS, JPEG, PNG, ASCII
- Fonksiyonlar: Veri şifreleme, veri sıkıştırma, format dönüştürme
7. Uygulama Katmanı
Şu an da sizler de uygulama katmanı içerisinde olduğunuzu biliyor muydunuz? Aslında bu katman, son kullanıcının en çok ziyaret ettiği katmandır. Bu katmanda çalışan yazılımlarla(kullandığınız tarayıcınız gibi) fazlasıyla içli dışlıyız.
- Protokol & Teknolojiler: HTTP, SMTP, FTP
- Fonksiyonlar: Uygulamalarla ve son kullanıcılarla etkileşimde bulanan ağ hizmetleri
Tüm bu anlattıklarımdan OSI modelinin avantajlarına ve dezavantajlarına değin çıkarımlarda bulunabilir misiniz? Eminim ki bulunabilirsiniz. Sizin için hemen aşağıdaki yorumlar panelimi not defteriniz niteliğinde kullanıma açıyorum :). Sağlıkla ve güvenle kalın.
